ระบบเขียน

เป็นบท'ปาตงที่มีอยู่ในพื้นที่จังหวัดปัตตานีและจังหวัดใกล้เคียง โดยการสืบทอดจากบรรพบุรุษของชาวไทยมุสลิมเชื้อสายมลายู 'ปาตงยังกล่าวถึงธรรมชาติ สภาพทางภูมิศาสตร์ สภาพแวดล้อม อาชีพ ค่านิยม ศาสนา อาหารการกิน และกิจกรรมทางวัฒนธรรมเป็นต้น

คำที่ใช้บอกความรู้สึกผ่านประสาทสัมผัสในภาษาไทสำเนียงตากใบ อาจมีเพียงความต่างกับภาษาไทยมาตรฐานในด้านวรรณยุกต์เสียง แต่ในระดับย่อยหน่วยคำในการสร้างเป็นวลี คำที่ใช้บอกความรู้สึกเหล่านี้จะมีหน่วยคำที่ประกอบลงท้ายคู่กับคำนั้น ๆ โดยเฉพาะ

สำนวนในภาษาไทสำเนียงตากใบ มักจะมีการใช้การอุปมาอุปไมยเปรียบเทียบและการพูดเกินจริง (อติพจน์) เพื่อสื่อความหมายของผู้พูดโดยอ้อม รวมไปถึงมีการใช้สำนวนบางสำนวนในบริบทที่แสดงความไม่พอใจของผู้พูดเท่านั้น

คำนำหน้าชื่อในภาษาไทสำเนียงตากใบมีการแปรไปตามตัวแปรทางสังคม เช่น เพศ อายุ สถานะการแต่งงาน และสถานะการบวช นอกจากนี้ในคำนำหน้าเรียกอาชีพบางอาชีพก็มีการยืมคำว่า “โต๊ะ” จากภาษามลายูปาตานีมาปนเป็นคำผสมอีกด้วย

คำสรรพนามในภาษาไทสำเนียงตากใบมีการแปรไปตามตัวแปรทางสังคม เช่น เพศ จำนวนคน อายุ ความสนิทสนม และความสุภาพ

คำศัพท์ภาษาไทสำเนียงตากใบเพิ่มเติมที่ออกเสียงโดยผู้บอกภาษารุ่นใหม่

ชาวขมุ บ้านห้วยเอียน ได้มีการจัดทำระบบเขียนภาษาขมุ อักษรไทย เพื่อเป็นเครื่องมือในการบันทึกภาษาและภูมิปัญญาท้องถิ่นชาวขมุ

ทีมวิจัยชาวกูย ได้จัดทำระบบเขียนภาษากูย อักษรไทย เพื่อเป็นเครื่องมือในการบันทึกภาษา

ทีมวิจัยชาวมอแกน ได้บันทึกองค์ความรู้ของตนเอง และรวบรวมอยู่ในหนังสือ "ลาญาน มอแกน" (เรื่องราวชาวมอแกน)

ทีมวิจัยชุมชนชาวมอแกน ร่วมกับนักวิชาการด้านภาษาศาสตร์ จากศูนย์ศึกษาและฟื้นฟูภาษา - วัฒนธรรมในภาวะวิกฤต มหาวิทยาลัยมหิดล ร่วมกันจัดทำระบบเขียนภาษามอแกน อักษรไทย เพื่อเป็นเครื่องมือในการบันทึกภาษา